Agrarisch natuurbeheer en de rol van kerken

Als senior-onderzoeker bij Wageningen University & Research (WUR) onderzoekt Judith de sociale kant van biodiversiteit in de landbouw. ‘Boeren hebben de maatschappelijke opdracht om zowel voedsel te produceren als te zorgen voor biodiversiteit en een mooi landschap. Maar er is ook een economische realiteit: er moet brood op de plank en de maatschappij vraagt om (te) goedkope producten. Die kloof is voor veel boeren een persoonlijke worsteling. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat het verkleinen van de kloof een gezamenlijke opdracht wordt. Niet alleen van de boeren, maar ook van de maatschappij. Kunnen bijvoorbeeld de kerken een rol spelen in de transformatie naar een meer natuurinclusieve landbouw? Dat was de insteek van het Rentmeesterschapsontbijt dat Groene Cirkels Kaas en Bodemdaling organiseerde vanuit het project  Living Lab Alblasserwaard.’
 
Aanknopingspunt voor verantwoordelijkheid
‘In de Alblasserwaard zijn veel boeren kerkelijk. In hun wereldbeeld is rentmeesterschap een belangrijke waarde. Je bent als mens onderdeel van de natuur en hebt daar een verantwoordelijkheid voor,’ zo legt Judith het begrip rentmeesterschap uit. ‘Dat betekent niet pakken wat je pakken kunt, maar zorgen voor de natuur, verantwoording afleggen zodat je het door kunt geven aan de volgende generatie. Veel boeren voelen dat zo vanuit hun geloof. Maar nemen de kerken ook verantwoordelijkheid voor het landschap en de boeren die daarvoor zorgen? De maatschappij heeft behoefte aan gemeenschappen die elkaar aansporen om het goede te doen. Hoe mooi zou het zijn als de kerken om boeren heen staan: niet alleen in pastorale zin, maar ook praktisch. Rentmeesterschap biedt een mooi aanknopingspunt om die gezamenlijke verantwoordelijkheid verder uit te diepen. Jan van der Stoep, bijzonder hoogleraar christelijke filosofie, legde tijdens de ontbijtsessie uit dat de Engelse term voor rentmeesterschap ‘stewardship’ etymologisch verwijst naar de ‘stig’ (plek) en ‘weard’ (waard, beheerder). Boeren hebben vaak een sterke binding met hun plek, hun land en willen daar goed voor zorgen.’

Zichtbare rol voor de kerk
De kerken in de dorpen van de Alblasserwaard hebben altijd al oog voor de pastorale kant. ‘Een van de kerken bezocht alle boeren toen er onrust was over de stikstofproblematiek,’ weet Judith. ‘Maar de uitdaging die wij ze willen meegeven is om die andere kant, de praktische, te versterken. Het is ook helemaal niet vergezocht om dat in de verbinding kerk en maatschappij te zoeken, want de bijbel is geschreven in een agrarische samenleving. Er staan veel agrarische metaforen in bijvoorbeeld en boeren kunnen ons helpen om die te begrijpen in onze huidige verstedelijkte en technologische samenleving.’
Meer aandacht in kerken voor het huidige systeem, waar ook alle kerkgangers onderdeel van uit maken door wat zij eten, bewustwording voor de noodzakelijke transformatie naar een ander, groener systeem en de pijn die dat met zich mee kan brengen. Zo kun je de gesprekken van het Rentmeesterschapsontbijt samenvatten. ‘Er zijn ideeën geopperd om de kerk daarin een zichtbare rol te geven. Bijvoorbeeld op Wereldvoedseldag een evenement organiseren rond het thema grond en voedsel. En bid- en dankdagen weer verbinden aan de landbouw. Dauwtrappen is ook een mooie traditie om kerk, boeren en natuur weer samen te brengen, helemaal als je het verbindt aan een hagenpreek; een preek in het open veld, ontstaan tijdens de protestantse Reformatie tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648).’ 
 
Belangrijke waarde in transformatie
En zo is het gezelschap van zo’n twintig mensen, dominees, boeren en wetenschappers, geïnspireerd uit het Rentmeesterschapsontbijt gekomen. Ervan overtuigd dat kerken een rol kunnen spelen in het bevorderen van agrarisch natuurbeheer. Maar is het niet vreemd dat een wetenschapper zich hiermee bezighoudt? Judith: ‘Biodiversiteitsonderzoek moet de maatschappij in, en niet binnen de universiteit blijven. Onze huidige levensstijl is niet vol te houden; die is niet rechtvaardig, ook niet voor mensen ver weg. Dat vereist een transformatie naar anders omgaan met de aarde, naar herstel van biodiversiteit; onderwerpen waar we ons als wetenschappers mee bezighouden. Juist een bijbels begrip als rentmeesterschap is als onderliggende waarde heel belangrijk voor die transformatie.’  

Samenwerking in beeld

Neem ook een kijkje op de Jamdots (https://www.jamdots.nl/view/30246/Kaas-en-Bodemdaling) van Groene Cirkel Kaas en Bodemdaling. Via deze interactieve praatplaat ontdek je hoe de gelijkwaardige samenwerking Groene Cirkel Kaas en Bodemdaling (praktijk)kennis en innovatie ontwikkelt vanuit een gezamenlijk startpunt: een droom. Onder punt 1, het waarom van een landbouwtransitie, lees je wat wij verstaan onder rentmeesterschap.