Gidsbijen wijzen gemeenten de weg
Dat de bijenstand – en overigens ook die van veel andere bestuivers – onder druk staat weten we. En we weten gelukkig ook hoe we bijen een handje kunnen helpen. Met de campagne ‘Help onze wijkbijen’, initiatief van Groene Cirkel Bijenlandschap, heeft elke wijk in Zuid-Holland een eigen wijkbij gekregen. Bewoners zorgen voor hun bijen door de juiste planten en bloemen in de tuin of op het balkon te zetten.
Maar het kan ook andersom. Bijen kunnen ons helpen bij de inrichting en het beheer van de openbare ruimte. Daartoe heeft EIS Kenniscentrum Insecten voor alle vijftig Zuid-Hollandse gemeenten zogenaamde gidsbijen geselecteerd. Deze gidsbijen staan symbool voor een bepaald type leefgebied, bijvoorbeeld oeverland of kruidenrijk grasland. Daardoor wijzen zij de professionals in de gemeenten de weg naar verantwoord groenbeheer.
Monnikenwerk
Linde Slikboer is gefascineerd door bijen. ‘Ik vind insecten in het algemeen, en zeker al die honderden bijensoorten ongelooflijk interessant. Anders dan veel mensen denken, weten we nog relatief weinig over hun levenswijzen. Via platforms als Waarneming.nl weten we van veel soorten wel wáár ze leven, maar niet hóe ze leven. Er is ontzettend veel geduld voor nodig om dat te onderzoeken; in vroegere tijden was dat letterlijk monnikenwerk.’
Dat geduld heeft Linde ook. Als projectleider bij EIS Kenniscentrum Insecten voor de bestuivende insecten, besteedt ze al haar professionele tijd aan het bestuderen van de wilde bijen in Nederland. In opdracht van Groene Cirkel Bijenlandschap heeft ze nu een lijst samengesteld met gidsbijen voor de vijftig gemeenten van Zuid-Holland.
Zeldzamer en kritischer
Voor het hoe en waarom van de gidsbijen eerst even terug naar de wijkbij. ‘Dat zijn veel voorkomende en “makkelijke” bijen waardoor inwoners ze eenvoudig kunnen helpen met een bijenhotel en met de juiste planten,’ legt Linde uit. ‘Dat is nuttig voor de natuur en heeft een educatieve waarde voor inwoners. Gidsbijen zijn zeldzamer en vooral kritischer. Zij zijn kieskeurig in de eisen die ze stellen aan hun leefomgeving, bijvoorbeeld aan de bodemsoort, aan de planten waarop ze aanvliegen en aan hun nestplekken. Daardoor biedt de aanwezigheid van een specifieke bij ons meteen kennis over dat gebied. En daarom hebben deze bijen een gidsfunctie voor de groenprofessionals in de gemeenten; ze wijzen de weg naar het optimale beheer en de beste inrichting van de openbare ruimte.’
Soortenkennis als basis
Voor elke Zuid-Hollandse gemeenten heeft Linde vijf bijensoorten geselecteerd die iconisch zijn voor de gemeente. ‘Dat is echt handwerk geweest. Uiteraard is er wel wat overlap, maar elke afzonderlijke gemeente heeft er vijf. Die staan symbool voor een bepaald type leefomgeving, bijvoorbeeld oeverland, bloemrijk grasland of een bosrand.’ Omdat gidsbijen in een specifiek gebied leven, zijn zij indicatoren voor het juiste beheer van het openbare groen. Voorbeelden van beheermaatregelen zijn gefaseerd maaien, rietbeheer, bloemrijke randen behouden of struweelzones natuurlijk inrichten. Via de bijen krijgen gemeenten praktische handvatten om hun openbare ruimte zo in te richten dat er ruimte ontstaat voor kwetsbare en waardevolle soorten. Soortenkennis is hiermee de basis geworden voor ecologisch beheer.
Enthousiaste gemeenten
De lijst heeft de vorm van een online kaart. Door op een van de vijftig gemeenten te klikken zie je welke vijf bijen bij die gemeente horen en welke beheeradviezen daaruit volgen. Ook is er een rapport met beschrijvingen van de soorten, de leefgebieden en hoe we de bijen kunnen helpen. Een voorbeeld: de kattenstaartdikpoot, wetenschappelijke naam Melitta nigricans, is gidsbij voor de gemeente Hardinxveld. Deze bij is gidsbij voor bloemrijke oevers. Een van de adviezen hierbij is: maai oevervegetatie hooguit één keer per jaar, niet in de zomer.
‘De gemeenten zijn heel enthousiast. We krijgen ook al vragen of we dit voor heel Nederland kunnen doen. Dat zou mooi zijn. Maar nogmaals, het is tijdrovend werk omdat er over de 370 soorten wilde bijen in ons land nog zoveel onbekend is. Voor mij maakt dat mijn werk des te boeiender!’
Bekijk hier de Zuid-Hollandse Bijenlandschapkaart.
Interesse in het rapport? Vraag het op via het Bijenlandschap contactformulier